مخفف سه کلمه سلامتی، ایمنی و محیطزیست (HSE) است و شامل مجموعه قوانین و اصول مرتبط در این سه حوزه است که در محیط کار باید رعایت شود.
از سال ۱۸۸۵ میلادی بهداشت و ایمنی در فعالیتهای کاری مطرح شد. بعد از انقلاب صنعتی به دلیل افزایش آمار مرگومیر کارگران، توجه ویژهای به اصول بهداشت و ایمنی در صنعت شد. همچنین با رشد روزافزون صنعت و افزایش استفاده از منابع طبیعی، لزوم حفظ محیطزیست مورد توجه قرار گرفت. همچنین به دلیل شرایط کار در معادن زغال سنگ و افزایش بیماری های ناشی از کار در میان کارگران، بحث بهداشت نیز مطرح شد. در گام بعدی ارتباط بین بیماری و وقوع حادثه بررسی شد، اهمیت HSE آنجا مطرح میشود که وقتی کارگری بیمار شود حادثه میآفریند یا اینکه دچار حادثه میشود، ایجاد حادثه هم باعث به خطر افتادن سلامتی کارگران و آسیب به محیطزیست میشود.
از همین رو در قانون کار آمریکا که در سال ۱۹۷۰ تصویب شد بخشی تحت عنوان (رایت تو نو) گنجانده شده است که بر حق کارکنان و کارگران نسبت به شناخت خطرات و مشکلات محیط کارشان تصریح دارد. این مساله یکی از حقوق کارکنان است و باید توسط کارفرمایان به آگاهی آنان برسد تا بتوانند در محیط کاری ایمن، سلامت خود را حفظ کنند و به محیطزیست آسیب نرسانند.
همانطور که در تعریف بیان شد HSE مخفف سه کلمه سلامتی و بهداشت، ایمنی و محیطزیست است که در ادامه هرکدام تعریف میشود.
کلمه بهداشت در پروژههای مختلف شامل بهداشت عمومی، فردی، بهداشت محیط و بهداشت حرفهای است و از اهمیت ویژهای برخوردار است. بهداشت محیط عبارت است از کنترل بیماریهای مختلفی که از طریق آب، هوا، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگر سلامت انسان را تهدید میکند. همچنین بهداشت محیط، دربرگیرنده مطالعه موارد محیطی مضر برای سلامت انسان و شناخت و پیشگیری و رفع اثرهای ناشی از این عوامل است.
به تعریف سازمان بینالمللی کار بهداشت حرفهای شامل موارد زیر است:
ایمنی یعنی تلاش برای جلوگیری از وقوع آنچه که باعث کاهش میزان محصول با نتیجه کار و پایین آمدن کیفیت آن و هدر رفتن نیرو و تلاشهای صرف شده در انجام کار میشود. امروزه ایمنی به صورتهای مختلفی مثل پیشگیری از حوادث یا داشتن سطح قابل قبول ریسکهای مختلف موجود در انجام کار تعریف شده است. هرچه سطح دانش و آگاهی یک فرد، صنعت یا سازمان بیشتر شود میزان رعایت ایمنی در محیط کار بیشتر میشود.
به طور کلی ایمنی در محیط کار، به سه دسته زیر تقسیم میشود:
همه محیطهایی که در آنها زندگی جریان دارد محیطزیست نامگذاری میشود. به عنوان مثال استخر آب، یک شهر، اقیانوس و کویر همگی جزیی از محیطزیست به حساب میآیند. در محیطزیست عوامل غیرزنده مانند خاک، آب، گازها و … به همراه جانداران وجود دارند. موجودات زنده با هم و با محیط غیرزنده خود ارتباطی متقابل دارند. این ارتباطها برای بقای محیطزیست و ایجاد چرخه زیستی ضروری هستند.
با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فناوری و افزایش روزافزون جمعیت، جامعه جهانی با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید میکند. به طوری که در هر کشوری حفاظت از محیطزیست مورد توجه جدی دولت مردان قرار گرفته است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونهای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند. این امر لزوم توجه ویژه به محیطزیست توسط صاحبان صنایع و کاگران در صنایع مختلف را میرساند.
سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیطزیست را HSE – MS میگویند. این سیستم مدلی است که کلیه خطرات ناشی از ایمنی و بهداشت شغلی و جنبههای زیست محیطی را شناسایی و آنها را تحت کنترل دارد و با اقدامات موثر و اثربخش آنها را حذف یا کاهش میدهد. مزایای این سیستم شامل شناسایی شرایط مخاطرهآمیز -ارزیابی میزان ریسک ناشی از اجرای فعالیتهای مرتبط با محصولات- حذف و کاهش میزان ریسک مرتبط با مخاطرات و کاهش و حذف جنبههای زیست محیطی -اطمینان از اعمال و رعایت قوانین موجود- تعیین اهداف در ارتباط با ایمنی و بهداشت شغلی و زیست محیطی -ایجاد آمادگی لازم در برخورد با شرایط اضطراری- افزایش میزان آگاهی و اطلاع کارکنان به صورت نظاممند است.
منبع: کتاب حفاظت، ایمنی و بهداشت کار (HSE) در پروژه ها و صنایع – علی ابراهیمی و حمیدرضا طائب
تهیه و تنظیم:
فرناز یعقوبی – فوق لیسانس مهندسی صنایع
دپارتمان نگهداشت – کارشناس کنترل پروژه