HSE – سلامتی، ایمنی و محیط‌زیست

HSE (Health, Safety, Environment)

تعریف:

مخفف سه کلمه سلامتی، ایمنی و محیط‌زیست (HSE) است و شامل مجموعه قوانین و اصول مرتبط در این سه حوزه است که در محیط کار باید رعایت شود.

 

تاریخچه HSE در صنعت:

از سال ۱۸۸۵ میلادی بهداشت و ایمنی در فعالیت‌های کاری مطرح شد. بعد از انقلاب صنعتی به دلیل افزایش آمار مرگ‌و‌میر کارگران، توجه ویژه‌ای به اصول بهداشت و ایمنی در صنعت شد. همچنین با رشد روزافزون صنعت و افزایش استفاده از منابع طبیعی، لزوم حفظ محیط‌زیست مورد توجه قرار گرفت. همچنین به دلیل شرایط کار در معادن زغال سنگ و افزایش بیماری های ناشی از کار در میان کارگران، بحث بهداشت نیز مطرح شد. در گام بعدی ارتباط بین بیماری و وقوع حادثه بررسی شد، اهمیت HSE آنجا مطرح می‌شود که وقتی کارگری بیمار شود حادثه می‌آفریند یا اینکه دچار حادثه می‌شود، ایجاد حادثه هم باعث به خطر افتادن سلامتی کارگران و آسیب به محیط‌زیست می‌شود.

از همین رو در قانون کار آمریکا که در سال ۱۹۷۰ تصویب شد بخشی تحت عنوان (رایت تو نو) گنجانده شده است که بر حق کارکنان و کارگران نسبت به شناخت خطرات و مشکلات محیط کارشان تصریح دارد. این مساله یکی از حقوق کارکنان است و باید توسط کارفرمایان به آگاهی آنان برسد تا بتوانند در محیط کاری ایمن، سلامت خود را حفظ کنند و به محیط‌زیست آسیب نرسانند.

 

دسته‌بندی HSE:

همانطور که در تعریف بیان شد HSE مخفف سه کلمه سلامتی و بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست است که در ادامه هرکدام تعریف می‌شود.

 

• سلامتی و بهداشت:

کلمه بهداشت در پروژه‌های مختلف شامل بهداشت عمومی، فردی، بهداشت محیط و بهداشت حرفه‌ای است و از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بهداشت محیط عبارت است از کنترل بیماری‌های مختلفی که از طریق آب، هوا، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگر سلامت انسان را تهدید می‌کند. همچنین بهداشت محیط، دربرگیرنده مطالعه موارد محیطی مضر برای سلامت انسان و شناخت و پیشگیری و رفع اثرهای ناشی از این عوامل است.

اهداف بهداشت محیط شامل موارد زیر است:

• مطالعه عوامل محیطی مضر برای سلامتی انسان و تشخیص و پیشگیری از آن
• حفظ و ارتقاء سلامتی انسان و بهداشت مردم
• حفظ کیفیت محیط و سلامتی چرخه محیط‌زیست بررسی و تعیین فرآیندهای بیماری­های منتقله توسط محیط و نحوه پیشگیری و کنترل آن­ها
• تامین آب و مواد غذایی سالم
• تصفیه و دفع بهداشتی فاضلاب­ها
• دفع و تصفیه مواد زاید جامد و سمی
• کاهش آلودگی هوا، آب، مواد غذایی و صدا
• کنترل عوامل مخاطره آمیز محیط کار

 

بهداشت حرفه‌ای:

به تعریف سازمان بین‌المللی کار بهداشت حرفه‌ای شامل موارد زیر است:

• ارتقا و حفظ بیشترین درجه از سلامت جسمی، روحی و اجتماعی شاغلین در کلیه مشاغل
• مراقبت از شاغلینی که سلامت آنان در معرض خطرات ناشی از شرایط کار است.
• مراقبت از شاغلینی که عوامل زیان‌آور، سلامت آنان را در محیط کار تهدید می کند.

 

مهم ترین اهداف بهداشت حرفه‌ای شامل موارد زیر است :

• تامین و ارتقا بهداشت و سلامت جسمی، روانی و اجتماعی شاغلین
• پیشگیری از بیماری­ها و حوادث ناشی از کار
• تطابق شرایط کار با انسان به منظور کاهش اثرات سو ابزارکار بر سلامت انسان

 

• ایمنی:

ایمنی یعنی تلاش برای جلوگیری از وقوع آنچه که باعث کاهش میزان محصول با نتیجه کار و پایین آمدن کیفیت آن و هدر رفتن نیرو و تلاش‌های صرف شده در انجام کار می‌شود. امروزه ایمنی به صورت‌های مختلفی مثل پیشگیری از حوادث یا داشتن سطح قابل قبول ریسک‌های مختلف موجود در انجام کار تعریف شده است. هرچه سطح دانش و آگاهی یک فرد، صنعت یا سازمان بیشتر شود میزان رعایت ایمنی در محیط کار بیشتر می‌شود.

به طور کلی ایمنی در محیط کار، به سه دسته زیر تقسیم می‌شود:

• عملیات شامل کار در ارتفاع، جوشکاری و برشکاری تجهیزات و ماشین‌آلات
• انبار، مدیریت حریق، محصورسازی و علایم هشدار دهنده
• و ایمنی اشخاص در محیط کار شامل حذف یا کاهش مخاطرات و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی

 

• محیط زیست:

همه محیط­‌هایی که در آنها زندگی جریان دارد محیط‌زیست نام‌گذاری می‌شود. به عنوان مثال استخر آب، یک شهر، اقیانوس و کویر همگی جزیی از محیط‌زیست به حساب می‌آیند. در محیط‌زیست عوامل غیرزنده مانند خاک، آب، گازها و … به همراه جانداران وجود دارند. موجودات زنده با هم و با محیط غیرزنده خود ارتباطی متقابل دارند. این ارتباط­ها برای بقای محیط‌زیست و ایجاد چرخه زیستی ضروری هستند.

با پیشرفت تمدن بشری و توسعه فناوری و افزایش روزافزون جمعیت، جامعه جهانی با مشکلی به نام آلودگی در هوا و زمین روبرو شده است که زندگی ساکنان کره زمین را تهدید می‌کند. به طوری که در هر کشوری حفاظت از محیط‌زیست مورد توجه جدی دولت مردان قرار گرفته است. امروزه وضعیت زیست محیطی به گونه‌ای شده است که مردم یک شهر یا حتی یک کشور از آثار آلودگی در شهر یا کشور دیگر در امان نیستند. این امر لزوم توجه ویژه به محیط‌زیست توسط صاحبان صنایع و کاگران در صنایع مختلف را می‌رساند.

 

اهداف رفتاری HSE در زمینه محیط‌زیست شامل موارد زیر است:

• عدم استفاده و یا کاهش استفاده از فرآورده‌های خطرزا
• کنترل پسماند فرآورده‌های شوینده، رنگ‌های شیمیایی، حلال‌های شیمیایی
• اطلاع عموم پرسنل از برنامه‌ها در حفاظت از محیط‌زیست و ارتقای آن­ها و آموزش‌های لازم
• مراقبت از آب­ها و جلوگیری از آلودگی منابع آبی
• تفکیک زباله از مبدا و بازیافت پسماندها
• فرهنگ‌سازی مصرف صحیح و کاهش تولید زباله
• کاهش آلودگی صوتی هوا

 

HSE – MS چیست؟

سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست را HSE – MS می‌گویند. این سیستم مدلی است که کلیه خطرات ناشی از ایمنی و بهداشت شغلی و جنبه‌های زیست محیطی را شناسایی و آنها را تحت کنترل دارد و با اقدامات موثر و اثربخش آن­ها را حذف یا کاهش می‌دهد. مزایای این سیستم شامل شناسایی شرایط مخاطره‌آمیز -ارزیابی میزان ریسک ناشی از اجرای فعالیت‌های مرتبط با محصولات- حذف و کاهش میزان ریسک مرتبط با مخاطرات و کاهش و حذف جنبه‌های زیست محیطی -اطمینان از اعمال و رعایت قوانین موجود- تعیین اهداف در ارتباط با ایمنی و بهداشت شغلی و زیست محیطی -ایجاد آمادگی لازم در برخورد با شرایط اضطراری- افزایش میزان آگاهی و اطلاع کارکنان به صورت نظام‌مند است.

خدمات این سیستم شامل:

• تعیین و تدوین خط مشی ایمنی و بهداشت زیست‌محیطی و اهداف کلان و خرد و برنامه‌های سازمان
• تحت کنترل درآوردن، یکپارچه‌سازی، بروزرسانی و بهینه‌سازی مستندات و سوابق سازمان
• ارزیابی ادواری و دوره‌ای انطباق با اهداف و برنامه‌ها و الزامات زیست‌محیطی، ایمنی و بهداشت
• نیازسنجی، برنامه‌ریزی، اجرا و اثربخشی آموزشی
• تدوین و تعیین معیارهای عملیاتی و کنترل عملیات شامل: مخاطرات، ریسک، حوادث، جنبه‌ها و پیامدها
• شناسایی الزامات قانونی و مقرراتی فعالیت‌ها، محصولات یا خدمات مرتبط با خطرات و ریسک‌ها و جنبه‌ها
• تعیین، شناسایی و کنترل ریسک، جنبه‌ها و پیامدها و خطرات ایمنی و بهداشت شغلی
• ایجاد مکانیزمی برای تعیین و پاسخ‌گویی به طرف های ذینفع و ارتباطات داخلی و بیرونی سازمان
• تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از نمودارها و گزارش‌های آماری از کلیه واحدهای سازمان
• برنامه‌ریزی، تهیه چک‌لیست‌ها، اجرا و ثبت مشاهدات ممیزی و موارد عدم انطباق ممیزی
• مسئولیت انجام، مهلت اجرا، بررسی اقدامات و اثربخشی اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه و بهبود مداوم در تمام واحدها و بخش‌های سازمان

منبع: کتاب حفاظت، ایمنی و بهداشت کار (HSE) در پروژه ها و صنایع – علی ابراهیمی و حمیدرضا طائب

تهیه و تنظیم:

فرناز یعقوبی – فوق لیسانس مهندسی صنایع

دپارتمان نگهداشت – کارشناس کنترل پروژه