نگهداشت در گذر زمان … (۱)
۲۰ مرداد ۱۴۰۰نگهداشت در گذر زمان … (۲)
۲۹ مرداد ۱۴۰۰انتخاب استراتژی نگهداری
راهنمای اساسی برای انتخاب استراتژی نگهداری از دارایی ها
استراتژیهای نگهداری و تعمیرات پیچیده هستند. اکثر فعالان نگهداشت بر روی تعریف استراتژیهای موجود نگهداری و تعمیرات اشتراک نظر دارند اما به ندرت می‌توان سازمانی را یافت که از هر کدام از این استراتژی‌ها به صورت تمام و کمال بهره ببرند. تعجبی هم ندارد زیرا عوامل مختلفی چون هزینه‌ها، تعداد نفرات تیم نگهداشت، مکان سازمان و بسیاری عوامل دیگر بر انتخاب استراتژیهای نگهداری و تعمیرات از سوی سازمان‌ها تاثیر می‌گذارند. اما انتخاب استراتژی مناسب برای هر یک از دارایی‌های فیزیکی نه فقط یک امر خوب که یک انتخاب ضروری است. در نوشته زیر به گام‌هایی اشاره کرده‌ایم که برای انتخاب استراتژی مناسب و یا ترکیب مناسب استراتژی‌ها باید طی شوند.
گام اول: شناخت انواع مختلف استراتژیهای نگهداری و تعمیرات
فرایندِ یافتن استراتژی مناسب نگهداشت برای یک دارایی از میان استراتژیهای مختلف با صحبت کردن به همان زبان آغاز می‌شود. نیازی نیست که درباره همه جزئیات هر استراتژی توافق کنیم، اما باید به فهمی مشترک درباره انواع استراتژیهای نگهداری و تعمیرات برسیم.
-
نگهداری و تعمیرات واکنشی یا نگهداری و تعمیراتِ بدونِ استراتژی
نگهداری و تعمیرات واکنشی تقلایی دیوانه‌وار برای تعمیر یک تجهیز پس از خرابی و توقف آن است. ماهیت این استراتژی شبیه به کار آتش‌نشان‌هایی است که باید به سرعت برای خاموش کردن آتش دست به کار شوند. این استراتژی علاوه بر عبارت نگهداری و تعمیرات واکنشی با نام‌های دیگری چون نت اضطراری، نت خرابی و یا نتِ بدون استراتژی نیز شناخته می‌شود.
-
نگهداری و تعمیراتِ کارکرد تا خرابی (RTF)
نتِ کارکرد تا خرابی یا همان RTF، که مخفف ترکیب Run to fail maintenance است، انتخابی آگاهانه است که اجازه می‌دهد تجهیز تا رسیدن به نقطه‌ای که نیاز به تعمیر داشته باشد، کار کند. در این نوع از نوع از نگهداری و تعمیرات برنامه‌ای از پیش تعیین شده وجود دارد که به ما اجازه می‌دهد بدون ایجاد تأخیر یا هزینه‌های اضافی، تجهیز را پس از خرابی آن تعمیر یا جایگزین کنیم. مثلاً به جای این که منابعی چون قطعات یدکی، نردبان و زمان را صرف تعمیر یک لامپِ روشن بکنیم، اجازه بدهیم تا زمانی که بسوزد کار کند.
-
نگهداری و تعمیرات اصلاحی
نتِ اصلاحی به هر فعالیتِ نگهداشتی می‌گویند که مشکلی را در تجهیزی اصلاح می‌کند. نت اصلاحی را اغلب در کارهای کوچک و غیر تهاجمی پیش از آن‌که یک تجهیز به‌طور کامل خراب شود بکار می‌گیریم. یکی از نمونه‌های این استراتژی می‌تواند تعمیر یک تجهیز پیش از یک بازرسی روتین باشد. تصور کنید که هنگام عوض کردن روغن ماشین‌تان متوجه کم‌باد بودن لاستیک‌ها می‌شوید و آن‌ها را باد می‌زنید. این یک نمونهٔ کلاسیکِ نت اصلاحی است.
-
نگهداری و تعمیرات روال عادی یا نگهداری و تعمیرات روتین
نتِ روال عادی یا نتِ روتین به هر کاری گفته می‌شود که به صورت مستمر و بر اساس یک برنامه مشخص برای شناسایی مشکلات یک تجهیز و پیشگیری از رخدادن آن انجام می‌شود. این استراتژی به ندرت به آموزش، مهارت و یا تجهیزات تخصصی نیاز دارد. تکمیل چک لیست ایمنیِ روزانهٔ بسیاری از اپراتورهای ماشین‌آلات و تجهیزات نمونه‌ای از نگهداری و تعمیرات روتین است.
-
نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه
نت پیشگیرانه (PM) به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که به طور منظم هنگام فعال بودن تجهیز بر روی قطعه‌ای از آن تجهیز انجام می‌شود با این هدف که خطر خرابی آن تجهیز را کاهش دهد. دو نوع عمده از نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه وجود دارد:
نت پیشگیرانه مبتنی بر زمان که طی آن اقدامات نگهداشت مربوط به یک تجهیز در یک تاریخ و زمان مشخص، مثل روز اول هر ماه یا هفته برنامه‌ریزی می‌شوند.
نت پیشگیرانه مبتنی بر کارکرد که در آن کار‌ها براساس حدی از کارکردِ تجهیز، مانند بعد از ۱۰۰۰ کیلومتر یا ۱۰ سیکل تولید برنامه‌ریزی می‌شوند.
-
نگهداری و تعمیرات مبتنی بر وضعیت
در نگهداری و تعمیرات مبتنی بر وضعیت (CBM)، عملکرد تجهیز تحت نظارت قرار می‌گیرد تا مشخص شود چه اقدامات نگهداشتی باید بر روی آن انجام شود. در این استراتژی برای پی بردن به نقطه آغاز شکستِ تجهیز پیش از خرابی از شاخص‌های مشخصی چون اندازه‌گیری ارتعاش یا دما، استفاده می‌شود.
-
نگهداری و تعمیرات پیشگویانه
در نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (PdM) از ابزارها و تکنیک‌های پایش وضعیتِ تجهیز برای کنترل روندِ عملکرد تجهیز، شناسایی عیب‌ها و کمک به رفع این عیوب پیش از بروز خرابی استفاده می‌شود.
تفاوت بین نگهداری و تعمیرات پیشگویانه و نگهداری و تعمیرات مبتنی بر وضعیت در اندازه‌گیری و زمانبندی نهفته است. نت مبتنی بر وضعیت از داده‌های عملکردی در لحظه استفاده می‌کند تا به مشکلِ یک تجهیز در نقطهٔ شروع خرابی آن اشاره کند؛ اما نت پیشگویانه از تمام اطلاعات گذشته و حال و آینده استفاده می‌کند و زمان ایده‌آلی را برای نگهداری و تعمیرات تجهیز پیش از هر‌گونه خرابی هر چند کوچک، پیشنهاد می‌دهد.
-
نگهداری و تعمیرات تجویزی
نگهداری و تعمیرات تجویزی (RxM) نت پیشگویانه را وارد سطحی پیشرفته‌تر می‌کند. این استراتژی از پایش وضعیت تجهیز و یاد‌گیری ماشین برای پیش‌بینی تاریخِ انجام فعالیت‌های نگهداشت بهره می‌برد؛ و هم‌چنین به صورت دقیق مشخص می‌کند، چه نوعی از نگهداشت در بلند مدت به عملکرد بهتر هر قطعه از تجهیز منجر می‌شود.
به‌کارگیری انواع استراتژیهای نگهداری و تعمیرات بر روی یک نوار نقاله
نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی شده (Planned) در برابر نگهداری وتعمیرات زمانمند (scheduled)
نگهداری وتعمیرات زمانمند به هر کاری گفته می‌شود که در تقویم نگهداشت آورده شود؛ برای تکمیل‌شان ضرب‌الاجل تعیین شود و انجام آن خواه برای یک روز یا یک‌سال به یک تکنیسین تخصیص داده شود. نوعی از نگهداری و تعمیرات که زمان و فرد مورد نظر برای انجام وظایف را مشخص می‌کند.
نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی شده اما، نوع، محل، چرایی و نحوهٔ انجام هر یک از وظایف نگهداشت را مشخص می‌کند. در این نوع از نگهداشت بدون این که همیشه تاریخ و زمان مشخصی برای وظایف نگهداشت تعیین شود تکنیسین‌ها می‌دانند هنگام فرارسیدن زمانِ انجام کاری باید چگونه آن را انجام دهند.
برای درک بهتر تقاوت میان این دو شکل کلی از نگهداشت دو استراتژی «نتِ کارکرد تا خرابی» و «نت واکنشی» را در نظر بگیرید. هر دو مورد استراتژی‌هایی غیر‌زمان‌مند هستند. با این حال، استراتژی «نت کارکرد تا خرابی» انتخابی آگاهانه است؛ چون می‌دانیم که خرابی و توقف تجهیز اثری بر روندِ تولید نخواهد داشت. شما قطعات یدکی، افراد و فرایندهای کاری خود را سازماندهی می‌کنید تا تجهیز را با هزینهٔ اندکی تعمیر کنید. این روش بدون این که به یک برنامهٔ زمانی مشخص مقید باشد، تابع برنامه‌ریزی است. اما در «نت واکنشی» هیچ یک از این پیش‌بینی‌ها نشده و سازمان‌دهی‌ای برای انجام کار‌ها وجود ندارد.
تصویر پایین روش مفیدی برای به یاد آوردن نحوه طبقه‌بندی انواع استراتژیهای نگهداری و تعمیرات ارائه می‌دهد.
و در تصویر پایین می‌توانید ببینید که هر کدام از استراتژیهای نگهداری و تعمیرات تا چه اندازه مبتنی بر برنامه است و تا چه میزانی امکان زمانمند کردن آن‌ها وجود دارد.
گام دوم: متغیر‌های خود را بشناسید
هر سازمانی با دیگری متفاوت است و به همین دلیل صحبت قطعی در مورد بکارگیری استراتژیهای نگهداری و تعمیرات می‌تواند گیج‌کننده و دشوار باشد. هر دارایی، تکنسین و کسب‌وکاری منحصر به فرد است، و چیزی که برای یک تیم تعمیر و نگهداری کار می‌کند ممکن است برای تیم دیگر کارساز نباشد. و به همین دلیل است که شناخت متغیر‌های هر سازمان برای انتخاب استراتژی نت مهم است.
هزینه‌ها
پیش از تصمیم‌گیری درباره استراتژی نگهداری و تعمیرات خود، به چند پرسش مالی زیر پاسخ دهید:
- هزینه نگهداری و تعمیرات شما برای کل دارایی‌های فیزیکی و برای هر تجهیز چه قدر است؟
- بیشترین هزینهٔ نگهداشت هر تجهیز مربوط به چه بخشی است؟ خرابی و از کار‌افتادگی، قطعات یدکی، نیروی کار یا چیز دیگر؟
- هزینه تغییر استراتژی نگهداشت هر تجهیز چه مقدار است؟
دارایی‌های فیزیکی
دانش سازماندهی دارایی‌های فیزیکی به معنی تجزیه و تحلیل و بخش‌بندی ساده‌تر آن‌ها است. چند پرسش مفید زیر می‌تواند به شما کمک کند تا چشم‌اندازی ۳۶۰ درجه‌ای از دارایی‌های فیزیکی ترسیم کنید:
- دارایی‌های فیزیکی خود را با توجه به درجهٔ اهمیت آن‌ها چگونه رتبه‌بندی می‌کنید؟
- کدام یک از دارایی‌های شما عملکرد ضعیف‌تری نسبت به معیار‌های کلیدی عملکرد خود دارند؟
- از کدام‌یک از دارایی‌های‌تان می‌توانید داده‌هایی دقیق جمع‌آوری کنید؟
- کدام‌یک از دارایی‌ها از نظر ایمنی و انطباق با استاندارد‌ها مهم هستند؟
نیروی انسانی
کارآمدی هر استراتژی نگهداشت وابسته به کارآمدی همان افرادی است که آن را اجرا می‌کنند. به همین دلیل است که برای تعیین استراتژی نگهداری و تعمیرات باید فاکتور نیروی انسانی خود را نیز در نظر بگیرید. چند پرسش زیر به شما در ارزیابی کارکنان‌تان کمک می‌کند:
- چگونه می‌توانید اعضای تیم نگهداشت را هر روز به سلامت رهسپار خانه کنید؟
- چند نفر در تیم نگهداشت خود دارید؟ آیا امکان ورود نفرات جدید به تیم نگهداشت وجود دارد؟
- نقاط قوت و ضعف هر فرد کدام است و چه آموزش‌هایی لازم دارد؟
- تیم نگهداشت وقت خود را صرف چه اموری می‌کند؟
گام سوم: انتخاب نوع استراتژی نگهداری و تعمیرات مناسب دارایی‌های فیزیکی‌مان
استوارت فرگوسن، یکی از فعالان سرشناس حوزه سیستم‌های نگهداری و تعمیرات می‌گوید:
هیچ استراتژی نگهداری و تعمیراتی وجود ندارد که به‌خودی‌خود بهترین باشد. قطعاً بدترین استراتژی «نت واکنشی» است اما بهترین استراتژی، آن شکلی از نگهداری و تعمیرات است که به شما کمک کند بدون صرف هزینه‌ای هنگفت از ایمنی تجهیزات خود مطمئن شوید و بهترین عملکرد را از آن‌ها شاهد باشید.
البته، گفتن این موضوع آسان‌تر از انجام دادنش است. عوامل منحصر به فرد، چالش‌زا و مدام متغیری وجود دارند که هنگام انتخاب استراتژی مناسب نت باید آن‌ها را در نظر گرفت. بر اساس عواملی چون هزینه‌ها، ایمنی، و خرابی تجهیزات، نمودار‌هایی داریم که به ما در ارزیابی و انتخاب استراتژی مناسب سازمان‌مان یاری می‌رسانند.
هزینه اجرا و مدیریت هر استراتژی در برابر موارد خرابی
هر دقیقه از آپ‌تایم هزینه بر است و سوال این است که آیا صرف این هزینه ارزش دارد یا نه. نمودار زیر می‌تواند نقطه شروعی برای پاسخ به این پرسش باشد. این نمودار به شما کمک می‌کند تا اهداف آپ‌تایم خود را در مقابل بودجه بسنجید و مشخص کنید که در چه بخش‌هایی می‌توان بازدهی بیشتری از منابع داشت.
هزینهٔ اجرا و مدیریت هر استراتژی در برابر درجهٔ اهمیت دارایی
در اغلب اوقات بکارگیری میزان مناسبی از نت تجویزی یا نت پیشگویانه برای حل مشکلِ توقف‌های غیر‌ضروری تجهیزات کافی است. اما نکته این‌جا است که کارایی این استراتژی‌ها مستلزم وجودِ آموزش‌ها و فناوری‌هایی گران‌قیمت است. این‌جا درجهٔ اهمیت دارایی‌های فیزیکی موضوعیت پیدا می‌کند. نمودار پایین کمک می‌کند متوجه شویم کجا باید زمان و پول خود را اختصاص دهیم تا مطمئن شویم که مهم‌ترین ماشین‌ها و تجهیزات‌‌‌مان قابل‌اعتمادترین دارایی‌های ما هستند.
درصد نگهداشت مبتنی بر برنامه در برابر داده‌های مورد نیاز هر استراتژی
نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی‌شده مثل خواب برای والدینی است که از دست فرزند تازه متولد شدهٔ خود عاصی شده‌اند. در این نوع از نگهداشت هرگز وقت کافی نخواهید داشت. اما برنامه‌ریزی، داده‌ها را مفید و کارآمد می‌کند. نمودار زیر نشان می‌دهد که هر یک از استراتژیهای نگهداشت تا چه اندازه‌ای به داده‌ها نیاز دارند.
درصد نگهداشت برنامه‌ریزی‌شده در برابر ایمنی و انطباق
افزایش ایمنی اغلب نتیجهٔ استراتژیهای نگهداشت مبتنی بر برنامه است؛ چون هر چه بیشتر بدانیم بیشتر هم می‌توانیم از خطرات بکاهیم. نمودار زیر نشان می‌دهد که هر یک از استراتژیهای نگهداشت تا کجا به شما اجازهٔ شناسایی و برنامه‌ریزی ریسک‌ها و خطرات را می‌دهد.
جدول مقایسه‌ای انواع استراتژیهای نگهداری و تعمیرات
آهستگی و پیوستگی؛ شرط پیروزی در نبرد مدیریت دارایی‌های فیزیکی
رسیدن به ترکیب مناسبی از استراتژیهای نگهداری و تعمیرات زمان‌بر است. هیچ‌کس در اولین تلاش خود به نتیجهٔ کاملاً مطلوب نمی‌رسد. در ضمن هیچ‌کس نمی‌تواند با یک گام از استراتژی نت واکنشی به نت تجویزی بپرد. پیدا کردن فرمول ترکیب مناسب استراتژیهای نت به خودی خود یک سفر است. سفری که می‌تواند از ایستگاه نت پیشگیرانه برای دسته‌ای از دارایی‌های حیاتی شروع شود و به استراتژی متعادلی ختم شود که همهٔ تجهیزات و ماشین‌آلاتِ سازمان را پوشش دهد. البته حرکت در فاصلهٔ بین این دو ایستگاه می‌تواند سال‌ها طول بکشد. چیزی که شما را به نقطهٔ نهایی می‌رساند تصمیماتی است که بر مبنای داده‌های معتبر و دقیق در این بازهٔ زمانی گرفته‌اید. نتیجه طرحی با اختلالات کم‌تر، پایه و اساسی دقیق‌تر و تیمِ نگهداشتی کارآمد‌تر است.
منبع: https://www.fiixsoftware.com
تهیه و تنظیم:
علی قاسمی
دپارتمان نگهداشت – کارشناس برق
