نگهداشت و تعمیر ابزار و تجهیزات، یک هنر است!

آشنایی با نگهداری و تعمیرات

نگهداری و تعمیرات ترکیب همه اقدامات فنی و اجرایی و مدیریتی در طی چرخه عمر تجهیز که هدفش نگهداری تجهیزات یا بازیابی آن‌ها است. منظور از بازاریابی همان برگشت به وضعیتی است که آن تجهیزات بتواند کارکردی مطابق انتظار داشته باشد. بنابراین این لغت مفهوم تعمیرات را نیز در بر دارد. از این رو در ادبیات سازمان و مدیریت، نت شامل تمامی فعالیت‌های تعمیراتی نیز می‌شود.
 

نگهداری و تعمیرات (نت) چیست؟

نگهداری و تعمیرات Maintenance به فعالیت‌هایی شامل ارزیابی، سرویس‌کردن، تعمیر یا جابجایی قطعات و تجهیزات گفته می‌شود. این فعالیت‌ها همه قطعات، تجهیزات، ماشین‌آلات، زیرساخت‌ها و ابزارهای کاربردی را پوشش می‌دهد.

نخستین گام برای آشنایی با مفهوم نت، ارائه تعریف مبنایی و اساسی از آن است. با توجه به تصورات و تفسیرهای ناقص و غیر علمی حاکم بر ذهن بسیاری از مدیران و حتی کارشناسان و شاغلان در امر نگهداری و تعمیرات، اهمیت این تعریف پر رنگ تر و حساس تر می شود. هر چند که حوزه نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه، یکی از مهم‌ترین روش های مطرح وکاربردی در این شاخه از علم هست اما نمی توان آن را تنها در این حوزه تصور کرد.

برخی نیز، مفهوم و اساس نگهداری را درنوع و یا نحوه اجرای یک یا چند عمل خاص و مقدماتی، مثل روغنکاری محدود می کنند، گاهی نیز نگهداری و تعمیرات را به عنوان یک واکنش و عمل سریع در یک شرایط بحرانی برای تعمیر دستگاه‌ها معنا می کنند؛ اگر چه سرعت، یکی از شاخص‌های مهم در این زمینه‌است. اما مسلما تنها شاخص نیست.

نگهداشت و تعمیر ابزار و تجهیزات، یک هنر است. چرا که پیش از وقوع یک مشکل و همچنین در هنگام وقوع آن، توانایی انتخاب رویکردها و فعالیت‌های مختلف وجود دارد. لذا مدیران، سرپرستان و کارشناسان و مسئولان نت از نقش پررنگ‌تری نسبت به سایر پارامترهای دیگر حتی «ماهیت مشکل ایجاد شده» برخوردار خواهند بود.
 

تعریف نگهداری و تعمیرات

با توجه به معنی لغوی نگهداری در لغت‌نامه دهخدا، نزدیکترین و مناسب ترین عبارت برای لغت Maintenance را نگهداشت ترجمه نموده ایم. لغت Maintenance از نظر مفهومی کلیه عملیات و فعالیتهایی را که در راستای سالم و مرتب نگاه داشتن تجهیزات کار (چه ماشین چه غیرماشین) انجام میشود را شامل می گردد. عملیاتی از قبیل :

• بازدید مرتب تجهیزات
• رفع عیوب و نواقص احتمالی و جلوگیری از وقوع آسیب‌های بزرگ
• تعمیرات دوره‌ای در فواصل معین

و در کل تمامی اموری که باعث حفظ وضع صحیح کار مجموعه و اجزای آن شود. پس ذکر این نکته حائز اهمیت است که این لغت مفهوم تعمیرات را نیز در بر دارد.
 

اهمیت نگهداری و تعمیرات

نگهداری مدون و برنامه‌ریزی شده به تجارتی که در آن از سرمایه های موجود، دستگاه‌ها، تجهیزات، ماشین‌ها و امکانات و زیرساخت‌ها در راستای تولید و تامین مشتری استفاده می شوند، ارزش می دهد. این برنامه و زمان بندی باعث به حداقل رسیدن اتلاف زمان و منابع و استفاده از آنها می‌شود. در نتیجه افزایش حداکثری تولید محقق می شود. در شرکت‌های کوچک و متوسط و سازمان‌های بزرگ بکارگیری روش‌های نگهداری و تعمیرات الزامی است.

در یک نگاه ساده متوجه می شویم که تعمیرات و حفظ دستگاه ها و تجهیزات از خود آنها مهمتر و ارزنده تر است و اعمال آن در سیستم ضروری و اجتناب ناپذیر است و حاصل آن فعالیت مداوم دستگاه ها و سرویس دهی آنها به سیستم هست. در دنیای رقابتی امروز، علم نگهداری در مدیریت دستگاه ها و تجهیزات و عمر فعال آنها رشد کرده و به عنوان یک زیر مجموعه الزامی در مدیریت سرمایه ها تعریف شده است به صورتیکه مدیریت سرمایه های فیزیکی و موجود باعث افزایش عمر و دوره کاربری آنها ودر نهایت بالاترین سود و بازده ممکن می گردد. در همین راستا، وجود فاکتورهای شش گانه زیر الزامی است، فاکتور هایی که تنها در گروی اجرای صحیح و علمی نگهداری پژوهشگر می‌شود.

• کاهش خطر و ریسک ناشی از فعالیت سیستم
• اجتناب از خرابی دستگاه ها و تجهیزات
• تامین تجهیزات پایا و ماندگار و با کیفیت
• کمترین هزینه تولید
• محدود کردن ضررات و زیان های ناشی از فعالیت دستگاه ها
• تولید و خروجی حداکثری

همچنین تحقق این فاکتورها منوط به وجود هماهنگی و همکاری نزدیکی بین قسمت های فنی، عملیات و تعمیر و نگهداری است. و این مستلزم یک رابطه فعال و متعادل مابین این سه گروه است.

 

لزوم پیاده‌سازی سیستم‌های نت

به کارگیری سیستم نت خاصِ یک سازمان، می‌تواند نقش بسیار زیادی را در کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی ایفا نماید. اما این تأثیرات تنها محدود به هزینه نبوده و در سرعت ارائه محصول در کل زنجیره تامین، کیفیت محصول، قابلیت اطمینان، چابکی سازمان و عواملی از این دست نیز تأثیرات خاص خود را خواهد داشت که هر یک از آن‌ها محلی از تامل خواهد بود. از این رو می‌توان به نقش مهم و تأثیر گذار استراتژی‌های مختلف نگهداری و تعمیرات بر روی کسب و کار یک بنگاه اقتصادی پی برد.

در صورتی که تمامی فعالیت‌ها و عملیات نگهداری در قالب یک سیستم تعریف شود، موجب فعالیت و کار بی وقفه ماشین‌آلات و دستگاه در سیستم با کمترین هزینه مصرفی و تعمیراتی است. تعمیر و نگهداشت ماشین آلات و دستگاه ها،با توجه به استهلاک و فرسایش مداوم آنها، بخش عمده ای از هزینه های تولید را در یک مجموعه صنعتی در بر می گیرد.

این هزینه، بسته به نوع صنعت، ۱۵ الی ۶۰ درصد هزینه تولید را شامل می شود. حال آنکه بنا به تحقیقات صورت گرفته، یک سوم هزینه های نت، مربوط به فعالیت‌های غیر ضروری در این حوزه می‌باشد. این در حالی است که صنایع آمریکا سالانه حدود ۲۰۰ بیلیون دلار برای نت خود هزینه می‌نمایند. این بدان معنی است که مدیریت صحیح فرآیند نت، سالانه، ۶۰ بیلیون دلار صرفه جویی در این حوزه را به همراه خواهد داشت. ژاپنی‌ها با درک اهمیت ویژه‌ای که در مدیریت فرآیند نگهداری و تعمیرات در سیستم‌های تولیدی احساس می‌کردند، اقدام به طراحی سیستم‌های مختلف نت، از جمله TPM نمودند. سپس آن را به عنوان یکی از زیر سیستم‌های سه گانه تولید ناب به جهان معرفی نمودند.

 

اهداف اصلی نگهداشت

• بیشینه کردن دوره عمر مفید تجهیزات و ماشین‌آلات
• بیشینه کردن قابلیت اطمینان تجهیزات و ماشین‌آلات
• بیشینه کردن کارایی کلی تجهیزات
• کمینه کردن تعمیرات اتفاقی تجهیزات و ماشین‌آلات
• جلوگیری از توسعه عیوب و نقایص
• بر طرف کردن نواقص و معایب جزئی قبل از احتیاج به تعمیرات کلی
• کاهش توقف‌های تولید و جلوگیری از زیان‌های ناشی از وقفه در کار
• افزایش راندمان تولیدی ماشین‌آلات و کاهش هزینه‌های تولید

 
 
تهیه و تنظیم:

علی قاسمی
دپارتمان نگهداشت – کارشناس برق